با توجه به روایات نه تنها با رسیدن به مقام پیامبرى و امامت، آزمایشها و امتحانهاى الهى نسبت به این بزرگواران کمتر نمىشود، بلکه هر چه مقام و منزلت بالاترى کسب نمایند، سختىها و مشکلات آنان چند برابر مى گردد، زیرا سختىها و مشکلات، آزمون الهى است و آزمون خداوند یکى از سنتهاى غیر قابل تغییر مى باشد و شامل همه انسانها مى شود. هر کس که مقامش بالاتر است، به آزمونهاى سختترى مبتلا مى شود.
از رسول خدا پرسیده شد که در دنیا بلاى کدام یک سختتر است؟ فرمود: "پیغمبران، سپس هر که به آنها شبیهتر (در مقام و منزلت) است به ترتیب و بعد از آن انسان مؤمن...".(1)
هر که در این بزم مقرّبتر است
جام بلا بیشترش مى دهند
علاوه بر دلیل فوق، فلسفه و علتهاى دیگر بلاها و مصیبتها براى پیامبران و امامان چنین است:
1- گرفتار شدن به بلا و سختى، هماره اجر دارد و هر چه بلا عظیمتر باشد، اجر آن بیشتر است، پس خداوند براى این که به پیامبران اجرى عظیم عنایت نماید، به بزرگترین بلایا مبتلایشان کرده است. امام صادق(ع) فرمود: "اجر بزرگ لابلاى بزرگ است و...".(2) رسول خدا فرمود: "بلاى بزرگ به اجر بزرگ پاداش داده شود".(3)
2- هر پیامبر و امامى که به مقام عصمت برسد، ابتداى کار او است، نه انتهاى کار وى.
با توجه به این مقام عظیم هماره باید سعى و کوشش نمود تا به مقامات بالاترى رسید. هیچ گاه در سلوک معنوى و سیر و به سوى خدا انتهایى وجود ندارد. براى بالارفتن مقامات معنوى، خداوند همواره معصومان را در معرض آزمون قرار میدهد،
3- اگر چه این بزرگواران معصوم هستند، لکن عصمت آنها اختیارى است، یعنى به اختیار خویش مرتکب هیچ گناهى نمىشوند، نه این که در ترک گناه مجبور باشند. هر چه به اختیار خویش گناه نکنند، به مقامات معنوى آنها افزوده مى شود، همان طور که حضرت ابراهیم بعد از این که به مقام نبوت رسید، مورد آزمایشهاى سختى قرار گرفت (با این که معصوم بود) و بعد به مرتبه امامت که مقام بالاترى است، نائل گردید. با پیروزى در آزمایشها درجات ایمان و یقین آنها افزایش مى یابد و به مراتب بالاترى از کمال صعود مى کنند.
4- آزمایش پیامبران از بُعد تربیتى نیز حائز اهمیت است، چرا که اگر پیروان آنان، خود را غرق در انواع مشکلات و بدبختىها ببینند، لکن پیامبرانشان، در کمال آسایش و آرامش باشند (به صرف این که معصومند) آنان در ایمانشان سست شده و در پى تکامل نخواهند بود، همان طور که وقتى ما شیعیان گرفتار مشکلى مىشویم که موجبات ناراحتى ما را فراهم مى آورد، اگر به یاد بزرگان دین باشیم که چه قدر در راه خدا سختى کشیدهاند، مثل امام حسین یا حضرت زینب، تحمل مشکلات آسانتر مى گردد.
پى نوشتها:
1. اصول کافى، ج 3، ص 351.
2. همان.
3. همان، ص 352.
